Montecucco
Montecucco: Geografische situering
De Montecucco wijnregio (12-26 op de kaart) is integraal gelegen binnen de Maremma regio (27) en zit genesteld tussen Montalcino, thuis van de befaamde Brunello di Montalcino DOCG, in het noordoosten en Scansano (15), geboorteplaats van de Morellino di Scansano DOCG, in het zuiden.
Het officiële Montecucco wijnproductiegebied is gelegen in het meest noordoostelijke deel van de provincie Grosseto en omvat 7 gemeentes : Arcidosso, Campagnatico, Castel del Piano, Cinigiano, Civitella Paganico, Roccalbegna en Seggiano.
Het Montecucco gebied is meer landinwaarts gelegen dan de ooit moerassige en met malaria geïnfesteerde kust van de Maremma en wordt gedomineerd door de Monte Amiata, de bijna 1800 meter hoge uitgedoofde vulkaan in het uiterste noordoosten van de zone. Montecucco heeft zijn unieke karakter te danken aan dit gebergte. De vulkanische bodems van zijn hellingen en de begeleidende hoogteverschillen definiëren Montecucco als wijnregio door hun viti-culturele invloeden en effecten op het klimaat . Het is trouwens niet alleen Montecucco die profiteert van de Monte Amiata : het droge klimaat in het nabijgelegen Montalcino is eveneens een gevolg van de blokkering van de stormcellen komende vanuit de Tyrreense Zee door de vulkaan.
Montecucco: Geschiedenis
Montecucco is een oude viti-culturele regio, daterend tot 800 v.C. Haar geschiedenis reikt ver terug in de tijd naar de oude Etrusken, in het gebied gelegen tussen noordelijk en zuidelijk Etrurië. Met de opkomst van de oude Romeinen werd de Monte Amiata een bestemming van belangrijk spa toerisme, dankzij de gezonde eigenschappen van zijn zwavelhoudende wateren.
In de 6e eeuw n.C. invadeerden de Longobarden de regio in een poging om de Francigena route te controleren, een belangrijke verbinding tussen Rome en het noordelijke moderne Europa. Ze vestigden op de Monte Amiata ook de benedictijner abdij van San Salvatore. De monniken koloniseerden het gebied en begonnen met het oprichten van versterkte burchten in Arcidosso, Campagnatico en Roccalbegna. De kastelen van Porrona, Monte Antico, Potentino en Colle Massari en het pauselijk verblijf van Vicarello zijn slechts enkele voorbeelden van defensieve constructies die door de eeuwen heen werden gebouwd. Ze getuigen van het strategisch belang van het Montecucco gebied.
Vanaf de 15de eeuw kwam het gebied onder de langdurige controle van het De'Medici geslacht uit Siena.
De 19e eeuw zag de ontdekking en exploitatie van een groot aantal mijnen gedurende meer dan 100 jaar, waarover nu verschillende musea bestaan, zoals in Abbadia San Salvatore.
Vandaag is de regio uitgegroeid tot een gebied van hoogwaardige landbouwproducties, met tevens een aanzienlijk aanbod aan agriturismo’s en boerderij vakanties.
Door de eeuwen heen zijn er altijd wijnstokken gecultiveerd in het Montecucco gebied. De wijnstokken en de wijnen hebben het grondgebied gedefinieerd sinds de Etrusken, wiens wijnpraktijken vandaag zijn herontdekt en gereproduceerd .
In de jaren zeventig werden de eerste twee geografische IGT appellaties officieel opgericht, als voorlopers van de huidige appellaties Montecucco DOC (anno 1998) en DOCG (anno 2011).
Montecucco: Klimaat
In de Montecucco heerst een warm mediterraan klimaat, met extreem gunstige klimatologische factoren voor de wijnbouw. Aan de westelijke kustzijde is er de nabijheid van de Tyrreense Zee en in het oosten en noordoosten de hellingen van de uitgedoofde vulkaan Monte Amiata. Deze twee elementen garanderen een optimale ventilatie in de wijngaarden, alsook de juiste watertoevoer tijdens zowel de wintermaanden als de lange, zonnige zomer. Dit is optimaal voor het verbouwen van gezonde, volrijpe druiven.
In de zomer kan het zeer warm worden maar winden zorgen voor voldoende afkoeling in de wijngaarden: overdag vanuit de Tyrreense Zee en de Monte Argentario, ’s avonds vanop de Monte Amiata en het achterland van midden-Italië. Dit geeft ruim voldoende verschillen in dag –en nachttemperatuur, waardoor optimale opbouw van suikers én optimale fenolische rijping van de druiven, met behoud van zowel zuren als aromatische precursoren en dus steeds mooie fruitigheid in de wijnen. Dit alles maakt de wijnen ook geschikt voor veroudering, vooral als ze worden geproduceerd met lange maceratietijden.
Van juni tot september valt er weinig regen, maar occasionele onweersbuien en zelfs hagel blijven mogelijk. Het water van de Monte Amiata vloeit onder de wijngaarden waardoor ook in droge periodes de diepe wortels van de wijnstokken voldoende water vinden.
In de herfst is het overwegend zonnig op de heuvels. ’s Avonds slaagt de mist erin om de valleien op te kruipen en alles in een ondoordringbare vochtige waas te wikkelen. De temperaturen zijn echter vaak aangenaam tot half december zodat de heuvels lang bedekt blijven met een weelderige vegetatie.
De winters zijn mild, doch sneeuwval en vorst zijn steeds mogelijk, zeker in de hoger gelegen gebieden van de Monte Amiata, van waaruit ook de Grecale of Tramontana winden ontstaan, noordelijke ijskoude winden bij 2 tot 6 graden.
In de lente lopen de temperaturen vanaf maart terug op tot 20 graden en is er voldoende water vanwege de lichte regens.
De klimatologische omstandigheden zijn bepalend voor de bescherming en behandeling van de wijnstokken. De ventilatie en matige zomerse regenval zorgen voor een verminderde aanwezigheid van parasieten en ziektes. Er is dus minder nood aan pesticiden en insecticiden, waardoor een verhoogde aanwezigheid van biologische landbouwbedrijven. Bijna 80% van de wijnbouw is organisch. Dat de meeste wijndomeinen familiale, traditionele poly-culturele landbouwbedrijven zijn, draagt ook bij aan dit hoge percentage.
Montecucco: Bodem
Het bodemtype varieert van gebroken zandsteen richting Tyrreense Zee tot vulkanisch gesteente op de hellingen van de Monte Amiata.
Tijdens de geologische ontwikkelingen werd het Montecucco gebied herhaaldelijk bedekt door een zee. In deze tijden onder water werden enorme lagen van modder afgezet. Wanneer de zee zich teruggetrokken had, werd de bodem dan weer blootgesteld aan de weersinvloeden. Hierdoor kwamen scheuren in het landschap, ontstonden valleien en alluviale afzettingen van hogere erosies.
Het Montecucco gebied bevindt zich in de impactzone van 2 tektonische platen, de Afrikaanse Plaat en de Euraziatische Plaat, zodat de rotslagen keer op keer werden opgestuwd. De vulkanische activiteit van de Monte Amiata zorgde er ook voor dat rotsen vanuit het binnenste van de aarde werden verdeeld over het oppervlak.
Het resultaat is een extreme bodemvariatie : zandsteen, mergel, klei (o.a. blauwe klei, terra rossa), grind, silexkiezel, schist en vulkanisch gesteente (o.a. tufsteen of samengedrukte vulkanische as). Maar een constante in deze variatie is een steeds hoge concentratie aan kalk.
Deze bodemvariatie geeft aan de wijnen een aromatische complexiteit, een grote minerale rijkdom en een interessante stijldiversiteit binnenin de regio.
Montecucco: Wijnbouw
De geografische Montecucco regio lijkt op het eerste zicht groot, alleszins groter dan zijn twee beter bekende buren uit Montalcino en Scansano. Maar er zijn slechts een 70-tal wijnproducenten op ongeveer 800 hectare wijngaard, waarvan 500 ha onder DOC/DOCG-status. Dit is een sterk contrast met de 1300 hectare van Morellino di Scansano en de 1900 hectare van Brunello di Montalcino.
Een belangrijke reden voor het relatief lage aantal hectare wijnstokken is dat de meeste domeinen poly-agrarisch zijn met veeteelt (bv. IGP Maremma rundsvlees), olijfbomen (bv. DOP Seggiano olijfolie), gewassen, granen, kaas (bv. DOP Pecorino Toscano), truffels, paddenstoelen, kastanjes (IGP Castagna Monte Amiata), honing, saffraan en agri-toerisme.
Deze polycultuur leidt tot een gezonder ecosysteem en veel organische landbouw, waaronder tot 80% biologische of biodynamische wijnbouw, mede ook dankzij de klimatologische omstandigheden.
De wijngaarden bevinden zich op 50 tot 500 meter hoogte in de gemeentes Campagnatico, Cinigiano, Civitella Paganico, Roccalbegna en op de directe hellingen van de Monte Amiata in de gemeentes Arcidosso, Castel del Piano en Seggiano.
De jaarlijkse productie is ongeveer 1,8 miljoen flessen, waarvan 1,2 miljoen onder DOC/DOCG.
Gezien de klimatologische en geologische troeven van de regio kunnen kwalitatieve, interessante wijnen gemaakt worden van zowel autochtone als internationale druivenrassen.
De belangrijkste blauwe druivenrassen zijn de autochtone rassen Sangiovese, Ciliegiolo, Canaiolo, Pugnitello, Nochianello Rosso en de internationale rassen Cabernet Sauvignon, Merlot en Syrah.
De belangrijkste witte druivenrassen zijn de autochtone rassen Vermentino, Ansonica, Trebbiano Toscano, Malvasia Lunga, Grechetto, Nochianello Bianco en het internationale ras Chardonnay.
Montecucco: Wijnstijlen en appellaties
Montecucco is een vrij recente appellatie in Italië. De eerste Montecucco DOC werd opgericht in 1998 en pas sinds 2011 is er ook de DOCG Montecucco Sangiovese. Net zoals Morellino di Scansano - maar in tegenstelling tot de Bolgheri – is de zone volledig gelegen binnenin de Maremma DOC, welke bekend staat voor zijn internationale druivenrassen en assemblages.
Disciplinari (De Reglementen)
De Montecucco zone omvat 1 DOCG en 5 DOC’s voor stille wijnen, alsook 2 DOC’s voor zoete wijnen.
Er zijn geen monocépage wijnen toegelaten van internationale druivenrassen. Dergelijke wijnen vallen dus onder de Maremma Toscana DOC of een reeks van IGT’s, waaronder Toscana IGT. Wat niet wil zeggen dat internationale druivenrassen niet zijn toegestaan in Montecucco wijnen, ze mogen echter niet het hoofdaandeel van de blend innemen (behalve voor de eenvoudige Montecucco Bianco DOC waar minstens 40% autochtoon moet zijn).
Montecucco heeft zijn lot grotendeels verbonden aan 2 primaire autochtone druivenrassen, nl. Vermentino voor de stille, droge witte wijnen en Sangiovese voor de stille, droge en zoete rode wijnen.
De rode Sangiovese wijnen zijn gemaakt om te ouderen: krachtig, met veel sap en stevige tannines.
De witte Vermentino wijnen zijn mineraal, aromatisch, crispy en sappig. Ze kunnen variëren van licht en eenvoudig tot rijk en vol, maar steeds met een karakteristieke frisheid.
De rosato’s van Sangiovese en Ciliegiolo komen over als een lichte rode wijn.
Montecucco Disciplinari (klik voor Pdf)
Montecucco Disciplinari (weblink)
Montecucco Sangiovese DOCG
Dit is zonder twijfel hét vlaggenschip van Montecucco. Samen met de promotie tot DOCG in 2011 werden de productie reglementen verstrengd en de kwaliteit verhoogd om direct te concurreren met de naburige DOCG’s Brunello di Montalcino en Morellino di Scansano. De wijnboeren van Montecucco hadden een degelijk kader en de erkenning als DOCG nodig om in staat te zijn hun wijnen optimaal te positioneren. Ze bereikten de DOCG-status door ijver, initiatief en hard werk.
Maar het gaat niet enkel om de reglementen. De wijnmakers beseften dat de Sangiovese van de Monte Amiata wijnen kon voortbrengen met een unieke expressie : een combinatie van de finesse en structuur van de wijnen ten noorden van de berg (in Montalcino) met de fruit rijpheid en diepte van deze dichter bij Grosseto (in Scansano) én met een uniek parfum. Daarom ook eist de DOCG minimum 90% Sangiovese. Dit is het op één na hoogste percentage Sangiovese vereist voor de productie van een Italiaanse wijn, ná Brunello zelf. Velen streven er echter naar een Montecucco Sangiovese “in purezza” te maken, dus van 100% Sangiovese.
Waarom Sangiovese ?
Sangiovese is het meest aangeplante, bekendste druivenras in Italië. Ze wordt bijna overal in Italië aangetroffen, soms in obscure en moeilijk buiten Italië te vinden IGT’s en DOC’s, maar ook in verschillende van Italië’s bekendste wijnen, in blends of als mono variëteit.
De druif zit hoog in aciditeit en tannine maar laag in kleur. Wanneer in de juiste handen, kan ze uitzonderlijke, opwindende wijnen voortbrengen met groot bewaarpotentieel. Ze weerspiegelt steeds haar oorsprong en terroir. Ze zal verschillende aspecten van haar personaliteit vrijgeven afhankelijk van waar ze is geteeld en hoe gevinifiëerd. Ze is echter ook uitdagend om mee te werken, zowel in wijngaard als in wijnkelder : slecht gemaakte wijnen kunnen vreselijk zijn, met scherpe aciditeit, raspende tannines en gebrek aan fruit.
Sangiovese kent verschillende namen : "Brunello" of "Sangiovese Grosso" in Montalcino, "Prugnolo Gentile" in Montepulciano, "Morellino" rond Scansano. De meeste experten zijn het erover eens dat het een autochtone Toscaanse druif is, teruggaande tot de Etrusken.
Waarom Montecucco Sangiovese ?
De Sangiovese die wordt geteeld in de Montecucco zone is dezelfde kloon als deze in Montalcino voor de Brunello, namelijk de Sangiovese Grosso.
Sangiovese uit Montecucco neigt donkerder en iets tannischer te zijn dan deze uit Montalcino. De druif profiteert ten volle van de bodem en het klimaat op de westelijke hellingen van de Monte Amiata. Het fruit rijpt optimaal met meer uitgesproken aroma’s van zwarte kers en pruim dan in Montalcino maar zonder mee te gaan in de zachtere “internationale” stijl van Scansano.
Het resultaat zijn diepe, krachtige, gestructureerde wijnen met stevige tannines, veel sappig fruit en kruidigheid, maar ook een goed bewaarpotentieel. De wijnen hebben enige rijping nodig, vandaar dat de nodige hout –en flesrijping is gedefinieerd in de reglementen.
Het feit dat (nog) niet veel mensen de Montecucco regio kennen, helpt (voorlopig) om de prijzen van de wijnen en de wijngaarden onder controle te houden zodat ambitieuze wijnmakers de gelegenheid hebben om makkelijker gronden (bij) te kopen dan in het naburige Montalcino. Voor de consument zijn de Montecucco Sangiovese wijnen redelijker geprijsd dan in het beroemdere Montalcino, zonder significant kwaliteitsverlies.
Het Consorzio Tutela Montecucco
Sinds de oprichting van de Montecucco DOC in 1998 vond een explosieve groei plaats van het wijnbouwgebied. Van een tiental wijndomeinen op een 100-tal ha is de regio vandaag geëvolueerd tot een 70-tal producenten op 800 ha wijngaarden.
Uiterst belangrijk voor de ontwikkeling en groei van de Montecucco wijnregio was de oprichting van het Consorzio Tutela Vini Montecucco in 2000. Het doel is de bescherming van de appellatie en de bevordering van de groei en ontwikkeling van de regio en zijn wijnen. Initieel samengesteld uit 20 leden, is het consortium door zorg en passie uitgegroeid tot een toonaangevende gids en promotor voor de regio.
Iedere wijnproducent in de Montecucco regio heeft zijn eigen karakter. Sommige zijn zeer groot, hebben enorme investeringen gedaan, gebruikten bekende architecten voor het bouwen van multifunctionele wijnkelders met ultramoderne installaties, contrasterend met het traditionele landschap. De meeste zijn echter klein, familiaal en traditioneel, doen alles nog manueel en zijn soms pas gestart met het bottelen van hun eigen wijnen. Voorheen verkochten ze hun wijnen in bulk aan de coöperatieve of een grotere producent.
Hoewel het aantal producenten blijft groeien met steeds meer unieke uitdrukkingen van Montecucco, zijn ze allen verenigd in hun absolute respect voor het grondgebied, het milieu en de symbiose tussen mens en natuur. Klein of groot, alle producenten zijn consequent in het naleven van de richtlijnen tot hoogwaardige productie, van de wijngaard tot de kelder. Ze produceren wijnen die oprechte en authentieke expressies zijn van hun grondgebied, een deel van Toscane dat tot heden onaangeroerd blijft door het massatoerisme.
Montecucco Productiezone (klik voor Pdf)
Montecucco Map Wijndomeinen (klik voor Pdf)
Deel met je vrienden:
Monte Amiata
Landinwaarts de Maremma, in de Montecucco regio, is de Monte Amiata de hoofdrolspeler. Dit is een 1738 meter hoge uitgedoofde vulkaan die deel uitmaakt van het Anti-Appennini gebergte in zuid-Toscane. Zijn aanwezigheid creëert ideale klimaatomstandigheden voor de teelt van wijnstokken. De berg en zijn omgeving zijn ook de plek bij uitstek voor de productie van andere kwaliteitsproducten. Wat dacht je van extra-vergine olijfolie, kastanjes, truffels, champignons, pecorino kazen, honing...?
Maremma
De Maremma streek ligt aan de Tyrreense Zee, in het zuiden en zuidwesten van Toscane en beslaat bijna de volledige provincie Grosseto. De Maremma treedt in het noordwesten van Lazio zelfs buiten de grenzen van Toscane. Het is er heerlijk vertoeven dankzij het Mediterraan klimaat, de prachtige kustlijn en haar diverse geologie. Wie er om zich heen kijkt, spot moeiteloos tal van bossen, olijfgaarden, weilanden, akkerlanden en wijngaarden.
Toscane
Toscane is bij menig toerist bekend omwille van haar fenomenale architectuur en landschappen. Het goede leven zet zich er verder in heerlijke wijnen en bijpassende hapjes. Het klimaat en de ondergrond? Een gouden duo dat druiven en olijven tjokvol vitaminen oplevert!
